Managementmythes: waarom managementmodellen vaak niet werken

Management zou een rationeel vakgebied zijn, gedreven door wetenschap en beproefde methoden. Toch blijkt de praktijk weerbarstiger. Veel wijdverspreide overtuigingen over effectief management blijken bij nader onderzoek mythes: ongefundeerde aannames die als waarheid worden aangenomen. Deze managementmythes leiden tot ineffectieve praktijken, verspilde energie en teleurstellende resultaten.

Denk aan de mythe dat managers alles onder controle hebben, of dat leiderschap los staat van management. Of de veronderstelling dat succesvolle bedrijven hun succes danken aan specifieke managementmodellen. Managementgoeroes presenteren regelmatig nieuwe wondermiddelen, maar de wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt vaak. Tijd dus om kritisch te kijken naar wat werkt en wat niet.

De mythe van de alwetende manager

Een van de meest hardnekkige managementmythes is dat managers alles onder controle hebben. In werkelijkheid is management veel meer improviseren dan plannen. Henry Mintzberg toonde al aan dat managers het grootste deel van hun tijd bezig zijn met brandjes blussen en korte, gefragmenteerde interacties. De metafoor van de manager als dirigent die alles overziet, klopt simpelweg niet met de chaotische werkelijkheid.

Ook het idee dat managers vooral strategisch bezig zijn, is een mythe. Onderzoek wijst uit dat topmanagers gemiddeld maar enkele minuten ononderbroken aan één taak kunnen werken. Ze bewegen constant tussen verschillende rollen: van onderhandelaar tot woordvoerder, van probleemoplosser tot motivator.

Succesformules die niet bestaan

Managementboeken beloven vaak gouden recepten voor succes. Doe dit in vijf stappen, volg deze zeven gewoonten, implementeer dit model - en succes is verzekerd. Maar is succes wel zo maakbaar? Freek Vermeulen laat zien dat veel befaamde succesformules gebaseerd zijn op selectieve waarneming en onjuist onderzoek.

De beroemde excellente bedrijven uit In Search of Excellence bleken na enkele jaren vaak helemaal niet meer zo excellent. Wat wordt gepresenteerd als oorzaak van succes, blijkt bij nader inzien vaak gewoon correlatie. Of erger: toeval en geluk dat achteraf wordt gerationaliseerd als strategie.

De managementideeënfabriek

Waar komen al die managementmodellen eigenlijk vandaan? En waarom zijn sommige zo succesvol, ondanks het gebrek aan bewijs? De managementideeënindustrie blijkt een geoliede machine waarin goeroes, consultants en business schools elkaar versterken. Een idee hoeft niet wetenschappelijk bewezen te zijn om populair te worden - het moet vooral aansprekend verpakt zijn.

Managementconcepten worden ontwikkeld als producten, met ghostwriters, vormgevers en marketingcampagnes. De belofte van eenvoudige oplossingen voor complexe problemen spreekt aan. Maar deze simplificatie is juist het probleem: organisaties zijn uniek, contexten verschillen, en wat bij het ene bedrijf werkt, faalt bij het andere.

Denkfouten in managementland

Managers maken regelmatig elementaire denkfouten. Ze verwarren kosten met uitgaven, geloven dat voorraad per definitie verspilling is, of denken dat SMART-doelen automatisch tot betere prestaties leiden. Deze denkfouten ontstaan vaak doordat managers blind varen op cijfers zonder de betekenis ervan te begrijpen.

Ook de confirmation bias speelt een grote rol: managers zoeken naar bewijs dat hun bestaande overtuigingen bevestigt en negeren signalen die hun aanpak ter discussie stellen. Dit leidt tot tunnelvisie en hardnekkig vasthouden aan ineffectieve methoden.

Heilige huisjes ter discussie

Feedbackcultuur, teambuilding, authenticiteit - het zijn allemaal concepten die heilig worden verklaard in organisaties. Maar werken ze ook? Vaak blijkt dat wat we feedbackcultuur noemen eigenlijk een probleem met grenzen stellen is. Teambuilding leidt zelden tot betere samenwerking. En authenticiteit als leiderschapskwaliteit is een holle frase zonder concrete betekenis.

Deze heilige huisjes blijven overeind omdat niemand durft te vragen of ze wel werken. Managers voelen zich verplicht mee te gaan in trends, bang om ouderwets over te komen. Maar juist dat kritische vermogen - de moed om te vragen 'werkt dit echt?' - ontbreekt vaak.

Van mythe naar realiteit

Hoe komen we van managementmythes naar effectief management? Door kritisch te blijven, niet klakkeloos modellen over te nemen, en te erkennen dat management contextueel werk is. Wat bij organisatie A werkt, kan bij organisatie B volledig falen. Managers die succesvol zijn, beschikken niet over magische formules maar over gezond verstand, zelfreflectie en het vermogen om te leren van fouten.

Ook het herkennen van de beperkingen van management is cruciaal. Niet alles is maakbaar, toeval en omstandigheden spelen een grote rol, en succes is zelden het directe gevolg van één specifieke managementaanpak. Deze bescheidenheid ontbreekt vaak in de bombastische beloften van managementgoeroes.

Conclusie: gezond scepticisme als uitgangspunt

Managementmythes zijn hardnekkig omdat ze aantrekkelijk zijn: ze beloven eenvoudige oplossingen voor complexe problemen. Maar juist die belofte moet ons wantrouwend maken. Organisaties zijn te complex voor one-size-fits-all recepten. Effectief management vereist geen geloof in mythes, maar gezond scepticisme, contextueel denken en de moed om tegen de stroom in te gaan.

De werken van Mintzberg, Vermeulen en andere kritische denkers tonen ons een andere weg: management als ambacht, waarbij ervaring en oordeelsvermogen belangrijker zijn dan modellen en frameworks. Niet spectaculair, niet gemakkelijk te verkopen, maar wel effectief. En uiteindelijk is dat waar het om draait: resultaten behalen door mensen te begrijpen, niet door mythes na te jagen.