ASML: Het Nederlandse Wonderbedrijf in de Wereldwijde Chipindustrie

In een onopvallende fabriek in Veldhoven wordt de toekomst gemaakt. Focus - De wereld van ASML van journalist Marc Hijink beschrijft hoe ASML in vier decennia uitgroeide van wankele startup tot 's werelds onmisbare schakel in de productie van computerchips. Zonder de lithografiemachines van ASML zou de moderne technologie zoals wij die kennen niet bestaan: geen smartphones, geen elektrische auto's, geen kunstmatige intelligentie.

Het verhaal van ASML is er een van visie, doorzettingsvermogen en technologisch vernuft. Maar ook van geopolitieke spanningen, briljante ingenieurs en beslissingen die het bedrijf herhaaldelijk aan de rand van de afgrond brachten. Voor wie het succes van Nederlands meest waardevolle techbedrijf wil begrijpen, biedt deze literatuur onmisbare inzichten.

Van Wankele Start tot Monopoliepositie

De wortels van ASML liggen bij twee ouders: Philips en ASMI. Begin jaren tachtig ontstond uit deze joint venture een bedrijf dat niemand serieus nam. Marc Hijink beschrijft in Focus hoe een groepje vasthoudende ingenieurs in een tochtige fabriekshal machines ontwierp die nog niet eens bestonden toen klanten al intekenden. Die gedurfde aanpak zou typerend worden voor ASML's cultuur.

Wat ASML uniek maakt, is de extreme ultraviolet lithography (EUV) technologie. Terwijl concurrenten twijfelden, bleef ASML geloven in deze revolutionaire aanpak. Het resultaat: machines die chips kunnen 'printen' met een precisie van enkele nanometers – vergelijkbaar met het raken van een golfbal op de maan vanaf de aarde.

De Architecten Achter het Succes

Achter elk technologisch succesverhaal staan mensen die het onmogelijke voor mogelijk hielden. René Raaijmakers, oprichter van vakblad Bits&Chips, volgde de Nederlandse hightech-industrie decennialang. Zijn werk biedt een unieke blik op de architecten – letterlijk en figuurlijk – die ASML bouwden.

De Philips-Erfenis

Geen ASML zonder Philips. In het Natuurkundig Laboratorium van Philips ontwikkelden ingenieurs begin jaren zeventig de eerste waferstepper – een machine die ze vergelijkten met een 'drukpers voor geld'. Toen Philips de ontwikkeling te kapitaalintensief vond, ontstond de kans voor een nieuwe onderneming. Natlab - Kraamkamer van ASML, NXP en de cd documenteert deze cruciale periode.

Geopolitiek Kruitvat: ASML in de Chipoorlog

ASML's succes maakte het bedrijf tot speelbal in de technologische machtsstrijd tussen de Verenigde Staten en China. President Xi's ambitie om China tot wereldleider in hightech te maken botst met Amerikaanse pogingen die opmars te stuiten. ASML staat in het epicentrum van dit conflict: wie toegang heeft tot hun EUV-machines, bepaalt wie de meest geavanceerde chips kan produceren.

De geopolitieke spanningen illustreren ASML's strategische belang. Marc Hijink beschrijft hoe 'de vrachtwagen uit het niets komt stormen' toen het Witte Huis zich met ASML bemoeide. Exportbeperkingen, spionagevrees en diplomatieke druk werden plotseling dagelijkse realiteit.

De Chips Die Alles Mogelijk Maken

Om ASML's belang te begrijpen, moet je begrijpen wat chips betekenen voor onze wereld. Elke smartphone bevat dozijnen chips. Elke auto telt er honderden. Datacenters draaien op miljarden chips. En vrijwel al deze chips zijn gemaakt met machines van ASML. De wet van Moore – die stelt dat het aantal transistors in een chip elke twee jaar verdubbelt – blijft alleen gelden dankzij ASML's voortdurende innovatie.

Lokale Impact: ASML en Veldhoven

Terwijl ASML mondiale invloed uitoefent, verandert het bedrijf ook het Brabantse Veldhoven ingrijpend. Van dorps naar internationaal, van provinciaal naar kosmopolitisch – maar zonder zijn identiteit te verliezen. Tijs van den Boomen wandelde door Veldhoven en sprak met bewoners over de transformatie van hun gemeente.

Meer Dan Machines: De ASML-Cultuur

Wat ASML onderscheidt, is niet alleen technologie, maar cultuur. 'Brandbluscultuur' noemen insiders het: als de machines de hoofdzaak zijn, is de rest bijzaak. Alles zonder acute deadline wordt over het hoofd gezien. 'Het gaat niet om fouten voorkomen, maar om hoe je fouten managet', aldus technisch directeur Martin van den Brink in Focus.

Deze aanpak vergt het uiterste van medewerkers, maar levert ook het maximale op. De geest van een startup in het lijf van een multinational – dat is ASML's kracht én kwetsbaarheid. De komende jaren zal het bedrijf moeten bewijzen dat deze cultuur schaalbaar blijft terwijl geopolitieke druk toeneemt en het leiderschap wisselt.

ASML Begrijpen: Van Startup tot Monopolist

De boeken over ASML bieden complementaire perspectieven. Marc Hijink geeft de meest actuele en complete analyse, met focus op leiderschap en geopolitiek. René Raaijmakers biedt diepgaand technisch en historisch inzicht, essentieel voor wie de ingenieurskunst wil begrijpen. Tijs van den Boomen toont de menselijke kant: hoe een techgigant een gemeente transformeert.

Samen schetsen deze werken hoe een Nederlandse startup met een wankele start uitgroeide tot onmisbare schakel in de wereldeconomie. Ze tonen ook de uitdagingen die komen kijken bij extreme groei: het behouden van innovatiekracht, het managen van toeleveranciers, het navigeren door geopolitieke spanningen, en het voorbereiden van nieuwe leiders.

De Toekomst: High-NA EUV en Nieuwe Leiders

ASML rust niet op lauweren. De volgende generatie EUV-machines – High-NA systemen – wordt al ontwikkeld. Deze kosten een kwart miljard euro per stuk en zijn nog complexer dan hun voorgangers. Tegelijkertijd staat ASML voor een leiderschapstransitie nu het duo Wennink-Van den Brink vertrekt. Kan het bedrijf zijn unieke cultuur behouden onder nieuw bewind?

De uitdagingen zijn immens: geopolitieke spanningen escaleren, China investeert massaal in eigen chipindustrie, talent is schaars, en de technologische lat ligt steeds hoger. Toch toont ASML's geschiedenis dat het bedrijf crises niet uit de weg gaat maar erdoorheen navigeert. Met 100 toeleveranciers, strategische partners als Zeiss en VDL, en een monopolie op kritische technologie, blijft ASML voorlopig onmisbaar.

Conclusie: Het Nederlandse Wonder

ASML is meer dan een succesverhaal – het is een les in volharding, innovatie en strategie. Van een joint venture die niemand wilde tot Europa's waardevolste techbedrijf. Van een tochtige fabriekshal in Eindhoven tot cleanrooms wereldwijd. Van Philips-afsplitsing tot geopolitieke machtsfactor.

De literatuur over ASML biedt managers, techneuten, beleidsmakers en geïnteresseerden onmisbare inzichten. Over hoe je blijft innoveren als marktleider. Over leiderschap in tijden van crisis. Over de kracht van Nederlandse nuchterheid gecombineerd met mondiale ambitie. En over waarom focus – op technologie, klanten en mensen – het verschil maakt tussen overleven en domineren.

ASML bewijst dat Nederland nog steeds wereldleiders kan voortbrengen. Niet door groter te zijn, maar door slimmer, technischer en gedurfder te zijn. In een tijd waarin geopolitiek en technologie onlosmakelijk verbonden zijn, staat ASML symbool voor wat mogelijk is als visie, vakmanschap en volharding samenkomen.